GACS-wetgeving vanaf 2026: wat betekent dit voor gebouwen?
Vanaf 1 januari 2026 verandert er veel voor eigenaren en beheerders van gebouwen met grote klimaatinstallaties. De invoering van de GACS-verplichting (Gebouwautomatisering- en controlesystemen) is een belangrijk onderdeel van de aangescherpte Europese EPBD-richtlijn. In deze blog lees je wat GACS precies is, voor wie deze verplichting geldt, welke eisen hieraan worden gesteld en hoe het bijdraagt aan bredere duurzaamheidsdoelstellingen zoals de EED-audit en de CSRD-rapportage.
Wat is GACS-wetgeving?
GACS staat voor Gebouwautomatisering- en controlesystemen. Deze systemen zorgen ervoor dat het energieverbruik van grote gebouwinstallaties, zoals verwarming, koeling en ventilatie, continu wordt gemeten, geanalyseerd en bijgestuurd. Het doel is om rendementsverliezen tijdig op te sporen, efficiëntie te verhogen en het energiegebruik waar mogelijk te optimaliseren.
Vanaf 1 januari 2026 wordt GACS verplicht voor gebouwen met een verwarmings- of koelinstallatie met een nominaal vermogen vanaf 290 kW. Voor deze gebouwen geldt ook dat zij zijn vrijgesteld van de reguliere keuringen van deze installaties, mits er een GACS aanwezig is dat aan de eisen voldoet.
De eisen uit het Bouwbesluit
De verplichtingen voor GACS systemen in 2026 zijn vastgelegd in het Bouwbesluit. In het Bouwbesluit zijn drie hoofdverplichtingen voor GACS opgenomen:
1. Continu meten en analyseren van energieverbruik:
- Energieverbruik moet permanent worden geregistreerd en geanalyseerd.
- Het systeem moet ook mogelijkheden tot bijsturing bieden.
2. Verbeterpotentieel zichtbaar maken:
- Het systeem moet rendementsverliezen van technische installaties signaleren.
- Het moet gebouwbeheerders actief informeren over mogelijke verbetermaatregelen voor energie-efficiëntie.
3. Communicatie en interoperabiliteit:
- Het systeem moet kunnen communiceren met andere technische bouwsystemen.
- Interoperabiliteit is vereist: het systeem moet compatibel zijn met apparaten van verschillende leveranciers en technologieën.
De volledige technische checklist is te vinden via de RVO-publicatie.
Voor wie geldt de GACS-verplichting?
De verplichting geldt voor:
- Publieke en commerciële gebouwen met een HVAC-installatie ≥ 290 kW
- Vastgoedeigenaren van grote utiliteitsgebouwen
- Woningcorporaties met collectieve installaties
- Gebouwen waar nog periodieke keuringen plaatsvinden op installatieniveau
Het is belangrijk om nú in kaart te brengen welke gebouwen onder deze regeling vallen en hoe ver men is met automatisering en monitoring.
Waarom is de GACS wetgeving belangrijk?
De GACS-wetgeving is een belangrijke stap in het verduurzamen van de gebouwde omgeving. Door realtime monitoring, slimme sturing en interoperabiliteit kunnen grote gebouwen hun energieprestaties aanzienlijk verbeteren. Dit verlaagt niet alleen de energiekosten, maar draagt ook bij aan de nationale klimaatdoelen.
Bovendien helpt een goed werkend GACS bij het voldoen aan andere verplichtingen, zoals de EED-auditplicht en de CSRD-rapportageverplichting.
GACS helpt ook bij andere verplichtingen: EED en CSRD
Naast de directe voordelen op het gebied van energie-efficiëntie en onderhoud, ondersteunt een goed ingericht GACS-systeem ook bij andere wet- en regelgeving:
EED-auditplicht (Europese Energie-Efficiëntie Richtlijn)
Organisaties die onder de EED-auditplicht vallen, moeten elke vier jaar een uitgebreide energie-audit uitvoeren. Een GACS helpt hierbij door:
- Realtime data te leveren over energieverbruik per installatie
- Historische verbruiksgegevens op te slaan
- Rendementsverliezen inzichtelijk te maken
- Auditrapportages te onderbouwen met nauwkeurige gegevens
CSRD-rapportageverplichting (Corporate Sustainability Reporting Directive)
Vanaf 2024/2025 moeten steeds meer bedrijven transparant rapporteren over hun energieverbruik en CO₂-uitstoot. Een GACS ondersteunt dit proces door:
- Scope 1 en 2 energieverbruik automatisch te registreren
- Continu inzicht te bieden in voortgang op duurzaamheidsdoelen
- Bewijslast en data te leveren voor ESG-rapportages
- Koppelbaarheid met rapportagetools of ESG-platforms via export of API’s
Kortom: GACS helpt niet alleen om te voldoen aan technische verplichtingen, maar biedt ook een fundament voor toekomstbestendig energiebeheer en duurzaamheidsrapportage.
Voorbereiden op de GACS-verplichting
De GACS wetgeving vraagt om actie van gebouweigenaren, installateurs en energieadviseurs. Nu al beginnen met inventariseren, plannen en waar nodig investeren in slimme systemen voorkomt haastwerk in 2025. Meer weten over de eisen of checken of jouw gebouw onder de regeling valt? Kijk dan op rvo.nl.
Door nu te investeren in slimme systemen voldoe je niet alleen aan de nieuwe gebouwautomatisering wetgeving, maar verbeter je ook structureel de energie-efficiëntie van je vastgoed.
Veelgestelde vragen over GACS
Wat is de GACS-wetgeving?
GACS staat voor gebouwautomatisering- en controlesystemen. De GACS-wetgeving, die vanaf 1 januari 2026 van kracht is, verplicht grote gebouwen om gebruik te maken van systemen die het energieverbruik continu monitoren, analyseren en bijsturen. Het doel is om energieverspilling te voorkomen en bij te dragen aan de energietransitie.
Voor wie geldt GACS vanaf 2026?
De verplichting geldt voor gebouwen met een verwarmings- of koelinstallatie vanaf 290 kW nominaal vermogen. Denk aan grotere utiliteitsgebouwen, vastgoed van woningcorporaties en commerciële panden met collectieve installaties.
Wat zijn de voordelen van een GACS-systeem?
Een GACS-systeem biedt realtime inzicht in energieverbruik, spoort rendementsverliezen op en maakt slimme bijsturing mogelijk. Het systeem helpt ook bij het voldoen aan de EED-auditplicht en CSRD-rapportages, doordat het automatisch en nauwkeurig energie- en duurzaamheidsdata verzamelt.
Wat is het verschil tussen GACS en gewone gebouwmonitoring?
Gewone gebouwmonitoring registreert vaak alleen verbruik op hoofdniveau of incidenteel. GACS gaat verder: het monitort continu, analyseert automatisch en is in staat installaties slim aan te sturen. Daarnaast moet een GACS interoperabel zijn met andere systemen en leveranciers, volgens de eisen van het Bouwbesluit.